Yazar: Tolga Çakmak
Danışman: Bülent Yılmaz
Kaynak: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Tür: Doktora Tezi
Öz
Kültürel miras, özelde toplumların genelde ise insanlığın yaşayışını gösteren en önemli unsurlardan biridir. Bu nedenle kültürel mirasın kalıcılığının ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için ülkelerin yasal düzenlemelere gittiği, konuyla ilgili uluslararası anlaşma ve sözleşmeleri dikkate aldığı görülmektedir. Söz konusu düzenlemeler ve sözleşmeler ülkelerin kültürel miraslarının korunmasında ve bu mirasın gelecek kuşakların kullanımına sunulmasında girişim ve yatırımlara öncülük etmeleri açısından önem taşımaktadır.
Kültürel mirasın korunması ve gelecek kuşakların kullanımına sunulması için girişimlerde ve yatırımlarda bulunan kurumlar arasında kütüphaneler, arşivler ve müzeler gibi kültürel bellek kurumlarını da saymak mümkündür. Özellikle 1990’lı yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle birlikte bu kurumların kültürel miras ürünleri için dijitalleştirme ve dijital koruma programları uyguladıkları ve söz konusu alanlara yönelik olarak gerçekleştirdikleri yatırımlar ve girişimler ön plana çıkmıştır. Kültürel bellek kurumlarının dermelerindeki kültürel miras ürünlerinin dijitalleştirilmesi ve dijital ortamda korunmasına yönelik yatırımlarının yanı sıra bu ürünlerin güncel teknolojilerle yeniden kullanımının sağlanması için de sistemli çalışmalar gerçekleştirdikleri ve belirli bir politika doğrultusunda hareket ettikleri bilinmektedir.
Türkiye’de de diğer ülkelerdeki kültürel bellek kurumlarında olduğu gibi dijitalleştirme ve dijital koruma uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede kültürel miras ürünlerinin tespit edilmesi ve korunması ile ilgili konulara yasal düzenlemelerde yer verilmektedir. Ancak bu girişimler ve konuyla ilgili literatür incelendiğinde Türkiye’de dijitalleştirme ve dijital koruma uygulamalarıyla ilgili idari, mali ve teknik konularda sorunların yaşandığı ve sürdürülebilir bir yapının bulunmadığı ortaya çıkmaktadır. Bu noktadan hareketle araştırmada Türkiye’de kültürel miras ürünlerine yönelik durum literatür değerlendirmesi, örnekleme alınan kurumlara uygulanan anket ile toplanan veriler ve idari ve yasal koşullar çerçevesinde betimlenmiştir. Araştırmada ayrıca Türkiye’de dijitalleştirme ve dijital koruma uygulamalarında bulunan farklı ölçekteki 14 kurum literatürdeki çalışmalar ve modellere dayanılarak geliştirilen bir değerlendirme aracıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda “Türkiye’de bellek kurumlarının dijitalleştirme ve dijital korumaya yönelik planlama, karar verme süreçleri ve uygulamalarındaki (mali kaynaklar, kurumlar arası iletişim, erişim yönetimi, teknik, eğitim) yaklaşımları sürdürülebilir bir nitelikte değildir” şeklinde belirlenen hipotez doğrulanmıştır. Araştırma sonuçları doğrultusunda Türkiye’de kültürel bellek kurumlarının kültürel miras ürünlerinin dijitalleştirilmesi ve dijital ortamda korunmasına yönelik süreçlerin devamlılığını sağlamada kullanılabilecek politikalara yönelik bir model geliştirilmiştir. Araştırmanın son bölümünde ise kültürel bellek kurumlarının dijitalleştirme ve dijital koruma uygulamalarında sürdürülebilirliği benimseyen bir yaklaşımı taşımalarıyla ilgili önerilere yer verilmektedir. Son olarak çalışmada kültürel bellek kurumlarında kapsamlı ve belirli dönemlerde güncellenecek bir politika belgesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Bu bağlamda araştırmada geliştirilen modele dayanarak oluşturulan örnek bir dijitalleştirme ve dijital koruma politikasına yönelik ilkeler de kültürel bellek kurumları için bir rehber oluşturmak amacıyla sunulmuştur.
Atıf
Çakmak, T. (2016). Türkiye’de kültürel bellek kurumlarında dijitalleştirme ve dijital koruma politikaları: bir model önerisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
